Nowotarskie Koło założyli w 1989 roku rodzice dzieci z niepełnosprawnością intelektualną. Przez wszystkie lata swojej działalności Koło podejmowało wiele inicjatyw zmierzających do zintegrowania rodzin, w których wychowuje się dziecko z niepełnosprawnością, zorganizowania dla nich pomocy medycznej, rehabilitacyjnej, psychologicznej, prawnej, socjalnej oraz takich, które miały wzmocnić kompetencje rodzicielskie i zmotywować do działań społecznych i samopomocowych. Stowarzyszenie starało się „zaistnieć” w środowisku lokalnym, propagując swoją misję, pozyskując do współpracy wolontariuszy – profesjonalistów i młodzież, różnego rodzaju organizacje i instytucje, a także samorządy lokalne. W krótkim czasie liczba członków wzrosła z kilkunastu do kilkudziesięciu.
Po 2 latach korzystania z pomieszczeń parafialnych i szkolnych na sporadyczne i okazjonalne spotkania, stowarzyszenie dostało w użyczenie lokal – mały barak, który wyremontowany i wyposażony przez rodziców, zamienił się w przytulną „chatkę” i ta nazwa przylgnęła na stałe nie tylko do budynku, ale i do organizacji. Pozwoliło to na rozpoczęcie stałych form wsparcia dla dzieci młodzieży. Dla starszych utworzono Dzienne Centrum Aktywności, przemianowane później na Środowiskowy Dom Samopomocy, młodszych objął merytoryczną opieką Ośrodek Rehabilitacyjno-Wychowawczy w Zakopanem, tworząc w Nowym Targu swój oddział zamiejscowy.
Mała „Chatka” szybko zaczęła stawać się za ciasna, zwłaszcza, że dzięki zdobyciu dofinansowania, Koło mogło zakupić mikrobus, którym zaczęto dowozić uczestników zajęć z kilku okolicznych gmin. Sytuacja stopniowo poprawiała się, dzięki przekazywaniu przez władze miasta kolejnych pomieszczeń w budynku likwidowanego przedszkola. W 2000 roku budynek byłego przedszkola wraz z rozległym ogrodem w całości przeszły w długoletnie użytkowanie PSONI (wtedy PSOUU). Obiekt, zupełnie nie przystosowany do potrzeb osób z niepełnosprawnościami i w złym stanie technicznym, wymagał dużych zmian adaptacyjnych. Wielki wkład pracy rodziców i pozyskane z różnych źródeł środki finansowe, pozwoliły stworzyć dobrze spełniające swe zadanie, przyjazne miejsce dla dzieci, młodzieży i dorosłych, którzy ze względu na stopień niepełnosprawności intelektualnej i sprzężone dysfunkcje rozwojowe, nie znajdowały miejsca w istniejących placówkach. W 2001 roku nowotarski oddział zamiejscowy Ośrodka Rehabilitacyjno-Wychowawczego w Zakopanem usamodzielnił się, uzyskując wpis do rejestru placówek oświatowych starostwa powiatowego w Nowym Targu, jako Ośrodek Rehabilitacyjno-Edukacyjno- Wychowawczy (OREW). Stał się tym samym niepubliczną placówką opiekuńczo-wychowawczą, która zgodnie z ustawą oświatową z 1997 r. z późn. zm. umożliwia realizację obowiązku szkolnego w formie kształcenia specjalnego i zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dzieciom i młodzieży z głębszymi stopniami niepełnosprawności intelektualnej oraz sprzężonymi niepełnosprawnościami.
Organem prowadzącym OREW zostało nowotarskie Koło Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym PSOUU (obecnie PSONI). Równocześnie uruchomiono w Jabłonce zamiejscowy oddział tej placówki dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną z terenu Orawy. Prowadzenie oddziału od 2012 roku przejęło Koło PSOUU w Jabłonce. Kolejne prace adaptacyjne w budynku przy ul. Podtatrzańskiej 47 a w Nowym Targu sprawiły, że zniesione zostały bariery architektoniczne (zainstalowano windę, podjazdy itp.), a także wygospodarowano i dobrze wyposażono kolejne pomieszczenia:
- 9 sal do zajęć grupowych;
- 4 gabinety do zajęć indywidualnych;
- 1 salę gimnastyczną;
- 1 gabinet rehabilitacyjny;
- 3 kuchenki;
- 4 łazienki dla dzieci i młodzieży oraz 2 dla personelu;
- 3 pomieszczenia biurowe (gabinet dyrektora, sekretariat, księgowość);
- inne (szatnia, wózkownia, pralnia, archiwum, pomieszczenia gospodarcze itp.).
Budynek otoczony jest ogrodem, częściowo zagospodarowanym. Jest tu duża altana, drewniane domki, ścieżka sensoryczna, platforma wykorzystywana przy zajęciach z koniem oraz 2 słoneczne tarasy i dużo zielonej przestrzeni. Koło PSONI w Nowym Targu nadal korzysta z tzw. Małej „Chatki”, a także z dodatkowego lokalu, wynajmowanego na działalność Zespołu Wczesnego Wspomagania Rozwoju. Również w tych obiektach wszystkie pomieszczenia (sale do zajęć grupowych i indywidualnych, sanitariaty, szatnie) są przystosowane i wyposażone odpowiednio do potrzeb dzieci z różnymi niepełnosprawnościami. Środki na utrzymanie placówki pochodzą z Ministerstwa Edukacji Narodowej (za pośrednictwem starostwa), a także z dotacji celowych, o które zabiega Zarząd Koła (głównie z Państwowego Funduszu Osób Niepełnosprawnych). Zarząd też wspiera funkcjonowanie ośrodka funduszami pochodzącymi od darczyńców, z wpłat 1,5% podatku oraz od Fundacji dla CHATKI. Koszty dowozów dzieci w wieku szkolnym pokrywają samorządy gminne, zobowiązane do tego zapisem w ustawie oświatowej. Do tego celu wykorzystywane są również 2 mikrobusy należące do Stowarzyszenia.
PSONI – HISTORIA OGÓLNOPOLSKA
Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną (PSONI) jest organizacją pozarządową, samopomocową, niedochodową. Celem Stowarzyszenia jest działanie na rzecz wyrównywania szans osób z niepełnosprawnością intelektualną, tworzenia warunków przestrzegania wobec nich praw człowieka, prowadzenia ich ku aktywnemu uczestnictwu w życiu społecznym, działanie na rzecz ochrony ich zdrowia oraz wspieranie ich rodzin. (Art.4 Statutu). PSONI działa od 1963 roku, ponieważ jest formalnym kontynuatorem działalności Komitetu i Kół Pomocy Dzieciom Specjalnej Troski, funkcjonujących w strukturach Towarzystwa Przyjaciół Dzieci. Po zmianach systemowych w państwie, w roku 1991 zostało zarejestrowane jako odrębne stowarzyszenie.
PSONI posiada dwustopniową strukturę organizacyjną: Zarząd Główny i Koła, będące jednostkami terenowymi Stowarzyszenia, prowadzące działalność statutową na terenie jednego lub kilku powiatów, zlokalizowane we wszystkich województwach Polski. W skład Stowarzyszenia wchodzi 118 Kół, z czego 101 posiada odrębną osobowość prawną, oraz 17 Kół korzystających z osobowości prawnej Stowarzyszenia. Członkami PSONI jest blisko 11 tys. osób, z czego większość – ¾ stanowią rodzice osób z niepełnosprawnością intelektualną.
PSONI jest największą w Polsce organizacją, działającą na rzecz osób z niepełnosprawnością intelektualną.
Cele statutowe PSONI realizuje w kilku obszarach:
- poprzez działalność rzeczniczą oraz inicjującą zmiany prawa zapewniającego przestrzeganie praw człowieka wobec osób z niepełnosprawnością intelektualną i zaspokajanie ich potrzeb;
- działalność ekspercką oraz inspirowanie badań naukowych dot. różnych aspektów niepełnosprawności intelektualnej oraz współdziałanie w ich prowadzeniu;
- prowadzenie działalności informacyjnej, poradniczej, popularyzatorskiej, edukacyjnej, szkoleniowej i wydawniczej;
- prowadzenie różnorodnych usług, m.in. w formie placówek kompleksowego, wielospecjalistycznego wsparcia dla osób z niepełnosprawnością intelektualną w każdym wieku, od urodzenia do śmierci, a także wspierając ich rodziny.
Zarząd Główny i Koła PSONI działają w ramach prowadzonych placówek oraz realizując różnorodne programy i projekty, w tym także realizowane w partnerstwach i współpracy z innymi organizacjami pozarządowymi, z uczelniami i jednostkami badawczymi, z jednostkami samorządu terytorialnego oraz przedsiębiorstwami czy prywatnymi przedsięwzięciami biznesowymi zaangażowanymi w CSR.
Działalność Kół PSONI skierowana jest na budowanie kompleksowych lokalnych systemów wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz wspieranie ich rodzin. Zakres działań poszczególnych Kół jest uzależniony od lokalnych warunków, zdiagnozowanych potrzeb osób z niepełnosprawnością intelektualną i ich rodzin oraz potencjału, którym dysponują.
Zarząd Główny PSONI prowadzi 3 wzorcowe placówki (w tym dwie związane z aktywizacją zawodową i zatrudnianiem osób z niepełnosprawnościami – WTZ i Centrum DZWONI), dba o standaryzację działalności placówek i stałych form wsparcia w całym Stowarzyszeniu, realizuje projekty innowacyjne, wskazując możliwości powielania ich przez Koła i inne podmioty.
Ogółem Stowarzyszenie prowadzi ok. 350 placówek i stałych form wsparcia, których uczestnikami jest blisko 30 tys. osób wspieranych w ciągu roku. Ponadto, w projektach i działaniach krótkookresowych lub cyklicznych bierze udział ok. 5 tys. uczestników (dot. udziału w kulturze, różnej twórczości, ale też dodatkowa rehabilitacja, wparcie rodzin w sytuacjach kryzysowych, ośrodki asystencji osobistej, zajęcia socjoterapeutyczne dla dzieci z rodzin dysfunkcyjnych, self-adwokatura, poradnictwo prawne).
(Źródło: https://psoni.org.pl/o-nas/)
